Ḥamd Allâh’adır. O’na ḥamdeder, O’ndan yardım ve bizleri hidayette sabit kılmasını dileriz. O’na şükreder, O’ndan af diler ve O’na tövbe ederiz. Nefislerimizin şerlerinden ve amellerimizin kötülüklerinden Allâh’a sığınırız. Allâh’ın hidayete erdirdiğini kimse saptıramaz ve Allâh’ın saptırdığını da kimse hidayete erdiremez. Allâh’ın salât ve selâmı efendimiz Muḥammed’e ve diğer peygamberlere olsun.

Mü’min kardeşlerim, sizlere ve kendime her şeye kâdir olan yüce Allâh’a karşı takvalı olmayı tavsiye ederim. Allâh-u Teâlâ Kur’ân-ı Kerîm’de şöyle buyuruyor:

﴿إِنَّكَ مَيِّت وَإِنَّهُم مَّيِّتُونَ﴾

Manası: (Ey Muḥammed) Şüphesiz sen öleceksin ve şüphesiz onlar da öleceklerdir. (Ez-Zumer suresi, 30. ayet)

Yani ey Muḥammed, ey yaratıkların en şereflisi ve El-Ḥakk’ın habibi, şüphesiz sen öleceksin ve şüphesiz onlar da öleceklerdir.

Cebrâîl (aleyhisselâm) Rasûlullâh’ın ﷺ yanına gelip şöyle söylemiştir:

يَا مُحَمَّدُ عِشْ مَا شِئْتَ فَإِنَّكَ مَيِّتٌ وَأَحْبِبْ مَنْ شِئْتَ فَإِنَّكَ مُفَارِقُةُ

Manası: Ey Muḥammed, ne kadar yaşarsan yaşa, şüphesiz ki öleceksin ve kimi seversen sev, şüphesiz ki ondan ayrılacaksın. (Hakim “Mustedrak”da)

Allâh bizleri bu dünyada ölmemek üzere yaşamamız için yaratmamıştır. Allâh bizleri bu dünyada yiyelim, içelim ve bu dünyanın şehvet ve lezzetlerine dalalım diye yaratmamıştır. Allâh bize, O’na ibadet etmemizi emretmek için yaratmıştır bizi.

Nefsini hesaba çekip, ölümden sonrası için çalışan insan, zeki olan insandır. Aciz olan ise odur ki, nefsinin arzularına tabi olup Allâh’ın yasaklarını ihlal eder, O’nun belirlediği sınırları aşıp günahlar işler, sonra Allâh’a isteklerde bulunur.

Müslüman kardeşim; malının ve ehlinin çokluğu seni aldatmasın. Enes Bin Malik, Rasûlullâh’ın ﷺ şöyle buyurduğunu söylemiştir:

يَتْبَعُ الْمَيِّتَ ثَلاثَةٌ فَيَرْجِعُ اثْنَانِ وَيَبْقَى مَعَهُ وَاحِدٌ، يَتْبَعُهُ أَهْلُهُ وَمَالُهُ وَعَمَلُهُ فَيَرْجِعُ أَهْلُهُ وَمَالُهُ وَيَبْقَى عَمَلُه

Manası: Ölüye üç şey tabi olur sonra ikisi gider döner, birisi onunla kalır. Ehli, malı ve ameli ona tabi olur, ehli ve malı geri döner ve ameli onunla kalır. (Buhari ve Muslim)

Öyleyse himmetin amelin için olsun çünkü amelin hayır olursa hayra nail olursun lakin amelin kötü olursa Allâh’ın gazabına ve azabına maruz kalırsın. Bundan dolayı ölüyü defnetme işini hızlandırmak, sünnettir. Rasûlullâh ﷺ şöyle buyurmuştur:

أَسْرِعُوا بِالْجَنَازَةِ فَإِنْ تَكُ صَالِحَةً فَخَيْرٌ تُقَدِّمُونَها وَإِنْ يَكُ سِوَى ذَلِكَ فَشَرٌّ تَضَعُونَهُ عَنْ رِقَابِكُم

Manası: Cenaze defninde acele edin. Eğer bu kişi salih ise, ona hayırdır, bir an evvel kabrine ulaşsın. Eğer bu kişi böyle değilse, şerdir; bir an evvel omuzlarınızdan indirmiş olursunuz. (Buhari)

İnsan öldükten sonra defnedilmek için omuzlar üzerinde taşınıyorken ruhu, naaşın üstünde olur. Takva sahibi mü’minin ruhu, dünyada bildiği ve iman ettiği kabir mükafâtlarına karşı duyduğu sevinç ve hasretinden dolayı “Daha çabuk. Daha çabuk.” der.

Değerli kardeşlerim; cenaze, düşünme ve ibret alma yeridir. Cenaze götürüldüğünde onunla beraber gidene dünyevi konuları konuşmak mekruhtur. Müstehap olan, cenazeyle beraber sakince gitmek ve ölümü, ölümden sonra geleni ve bu dünyanın geçici olduğunu düşünmektir. Gizlice Kur’ân kıraati ve zikirle meşgul olmak da müstehaptır, çünkü bu cenaze ile ilgili tefekkürü daha çok destekler.

İlim ehli, şayet ölünün ve varislerinin hakkında gıybet yapılmasına veya günümüzde bir çok insandan işitildiği gibi başka kötü sözlerin konuşulmasına engel olacaksa, cenazenin arkasından gidenin zikir yaparken sesini yükseltmesinde bir beis olmadığını söylemiştir.

Allâh sizlere merhamet etsin. Biliniz ki mü’mine, ölüm döşeğindeyken fayda veren şeylerden bir tanesini Rasûlullâh ﷺ, Ebu Hureyre’nin anlattığı şu hadisinde bildiriyor:

لَقِّنُوا مَوْتَاكُمْ لا إلهَ إلّا اللهُ

Manası: Ölümle can çekişenlere ‘Lâ İlâhe İllallâh’ sözünü telkin edin (hatırlatın). (Muslim)

Rasûlullâh ﷺ, başka bir hadisinde şöyle buyurmuştur:

لَقِّنُوا مَوْتَاكُمْ لا إله إلا اللهُ فَإِنَّهُ مَنْ كَانَ ءاخِرُ كَلِمَتِهِ لا إله إلا اللهُ عندَ الموتِ دَخَلَ الجنةَ يَوْمًا مِنَ الدَّهْرِ وَإِنْ أَصَابَهُ قبلَ ذَلِكَ مَا أَصَابَهُ

Manası: Can çekişenlere ‘Lâ İlâhe İllallâh’ sözünü telkin edin, çünkü son sözü ‘Lâ İlâhe İllallâh’ olan, cennete girecektir. (İbn-i Hibban “Sahih”inde)

Efendimiz Osman İbn-i Affan’ın (radiyallâhu anh) şöyle söylediği rivayet edilmiştir: “Eğer kişi can çekişiyorsa ona ‘Lâ İlâhe İllallâh’ sözünü telkin edin çünkü ölmeden önce en son bunu söylerse, cennete girer.” (İbn-i Ebi’d Dunya)

Efendimiz Ömer İbnu’l Hattab’ın (radiyallâhu anh) şöyle söylediği rivayet edilmiştir: “Ölüm döşeğinde olanlarınızın yanında bulunun ve onlara hatırlatın. Onlar, sizin görmediğinizi görürler. Ve onlara ‘Lâ İlâhe İllallâh’ sözünü telkin edin.” (İbn-i Ebi’d Dunya)

Can çekişeni telkin etmekteki sünnet olan ise, onun yakınında en çok sevdiği kişinin oturması ve ‘Lâ İlâhe İllallâh’ sözünü söylemesi ve bunu tekrarlaması. Ölecek olan kişi bunu söylerse telkin eden susar ve onunla hiçbir şey hakkında konuşmaz. Böylece son sözü bu olmuş olur. Telkin eden ona ‘Lâ İlâhe İllallâh’ sözünü söyle demez. Zikrettiğimiz tarzda onu telkin eder. Telkin edenin telkin etmesinde ısrarcı olması uygun değildir. Kendisi bunu yaparken ince davranır. Belki hastanın dili dönmez ve kendisine bu zor gelir. Böylece bu, onu telkini zor bulmasına sürükler ve ölümde durumunun kötü olmasına sebep olur.

Sevgili kardeşlerim; bilin ki mü’min defnedildiğinde, hüccetinin telkin edilmesi sünnettir. Peygamber efendimiz şöyle buyurmuştur:

إذَا مَاتَ أَحَدُكُمْ فَسَوَّيْتُمْ عَلَيْهِ التُّرَابَ فَلْيَقُمْ أَحَدُكُمْ عَلَى رَأْسِ قَبْرِهِ ثُمَّ يَقُولُ يَا عَبْدَ اللهِ ابْنَ أَمَةِ اللهِ فَإِنَّهُ يَسْمَعُ وَلَا يُجِيبُ ثُمَّ يَقُولُ الثَّانِيَةَ فَإِنَّهُ يَسْتَوِى قَاعِدًا، ثُمَّ يَقُولُ الثَّالِثَةَ فَإِنَّهُ يَقُولُ أَرْشِدْنَا يَرْحَمُكَ اللهُ وَلَكِنْ لَا تَسْمَعُونَ

Manası: Aranızdan birisi öldüğünde ve defnedildiğinde, biriniz başının olduğu yerde dursun ve şunu desin: ‘Ey Allâh‘ın kulunun oğlu, Allâh‘ın kulu.’ Ölen ise bunu işitir, yalnız cevap veremez. Sonra bunu ikinci defa söyler ve ölen oturmaya doğrulur. Sonra üçüncü defa söyler ve ölen şöyle söyler: ‘Bizi irşat et, Allâh sana rahmet eylesin.‘ lakin siz işitmezsiniz.

Başka bir lafızda ise mealen şöyle geçmektedir:

Şöyle desin: Dünyadan göç ettiğinde üzerinde bulunduğun inancı hatırla; Allâh’tan başka İlâh olmadığına ve Muḥammed‘in Allâh‘ın Rasûlü olduğuna şehadet ettiğini, Allâh‘ın Rabb’in olduğuna, İslam’ın dinin olduğuna, Muḥammed‘in peygamberin olduğuna ve Kur’ân‘ın imam‘ın olduğuna iman ettiğini. (Hafız Askalani ed-Diya’nin bu hadisi güçlü kıldığını demiştir.)

Ölü için Yâsîn suresini okumak ta sünnettir. Peygamber efendimiz bir hadis-i şerifin’de şöyle buyurmuştur:

وَيس قَلْبُ القُرْءَانِ لَا يَقْرَأُهَا رَجُلٌ يُرِيدُ اللهَ وَالدَّارَ الآخِرَةَ إِلّا غُفِرَ لَهُ وَاقْرَؤُوهَا عَلَى مَوْتَاكُمْ

Manası: Yâsîn suresi Kur’ân‘ın kalbidir. Onu ihlaslı okuyan bağışlanır. Onu ölüleriniz için okuyun. (Taberani)

Yâsîn suresi, hem can çekişen hem de ölen için okunur. Hadis’te geçen ölüleriniz ibaresi her ikisinide kapsar.

Allâh-u Teâlâ Kur’ân-ı Kerîm’de şöyle buyuruyor:

﴿إِنَّكَ مَيِّت وَإِنَّهُم مَّيِّتُونَ﴾

Manası: (Ey Muḥammed) Şüphesiz sen öleceksin ve şüphesiz onlar da öleceklerdir. (Ez-Zumer suresi, 30. ayet)

Öyleyse uyan gafletinden, ey gafil! Bugün sen bir ölüyü telkin ediyorsun ve olur da yarın sen telkin edilirsin. Bugün naaşı sen taşıyorsun ve belki yarın senin naaşını taşırlar. Bugün sen bir ölüyü defnediyorsun ve belki yarın sen defnedilen olursun. Düşün ey insan ve ahiret için ne hazırladığına bak.

Allâh‘ım akibetimizi güzel eyle. Allâh‘ım bizlere kamil-i iman üzere ölmeyi nasip eyle. Son sözümüzü ‘Lâ İlâhe İllallâh Muḥammedun Rasûlullâh’ eyle.

Sizler ve kendim için Allâh’a istiğfar ederim.

İkinci Hutbe

Ḥamd Allâh’adır. O’na ḥamdeder, O’ndan yardım ve bizleri hidayette sabit kılmasını dileriz. O’na şükreder, O’ndan af diler ve O’na tövbe ederiz. Nefislerimizin şerlerinden ve amellerimizin kötülüklerinden Allâh’a sığınırız. Allâh’ın hidayete erdirdiğini kimse saptıramaz ve Allâh’ın saptırdığını da kimse hidayete erdiremez. Allâh’ın salât ve selâmı efendimiz Muḥammed’e ve diğer peygamberlere olsun.

Mü’min kardeşlerim, sizlere ve kendime her şeye kâdir olan yüce Allâh’a karşı takvalı olmayı tavsiye ederim.

Allâh’ım Senden dilekte bulunuyoruz dualarımızı kabul et. Allâh’ım günahlarımızı ve hatalarımızı bağışla. Allâh’ım! Bize dünyada iyilik ve güzellik, ahirette de iyilik ve güzellik ver. Bizi cehennem azabından koru. Allâh’ım kusurlarımızı, ayıplarımızı setreyle. Âmin.

Allâh’ın kulları! Allâh şüphesiz adaleti, ihsanı, yakınlara bakmayı emreder; hayasızlığı, fenalığı ve haddi aşmayı yasaklar. Düşünesiniz diye size öğüt verir. Farzları eda edin ve günahlardan kaçının! Allâh’tan mağfiret dileyin ve O’na tevekkül edin! Müttaki olun, Allâh üzüntünüzü ve sıkıntınızı kaldırır. Kamet getir!